Ik heb salie al zo lang in mijn tuin staan, zolang al dat ik me niet meer herinner wanneer ik het voor het eerst een plantje gekocht of gekregen heb. Ik heb voor salie gekozen omdat het mij het meeste aanspreekt op dit moment in mijn leven en het een zeer veelzijdig kruid is, zoals je hierna kunt lezen. Het ruikt heerlijk als je er langs loopt en er aan komt met je handen. Salie wordt ook erg veel bezocht door insecten, bijen, hommels en vlinders. Ik vind het prachtig al gezoem door de lucht. Wanneer de hommel de bloem bezoekt en van de nectar onderaan in de kroonbuis wil snoepen, dan duwt ze onvermijdelijk met haar kopje tegen de helmdraden, hierdoor wordt een hefboom mechanisme in gang gezet: de helmdraden plooien naar voor en de helmknoppen raken de rug van de hommel. Hierbij wordt er stuifmeel afgezet. Bij salie zijn de meeldraden eerder rijp dan de stamper. Hierdoor wordt zelfbestuiving vermeden. Wanneer een bestoven hommel een andere bloem bezoekt, dan raakt de stempel haar rug en ontvangt de hommel zo stuifmeel en de bestuiving is volbracht.
Ik gebruikt salie o.a. in de keuken, voor van alles, ik zal er zo dadelijk een paar lekkere recepten van geven, maar ook in melk, saliemelk met honing, een heel oud recept van mijn oma. Het werd gebruikt als huismiddel, niet als lekkernij, (terwijl het dat wel is) tegen hoest, koorts, slaapmiddel en bij een zere keel.
Daar begint nu mijn eigenlijke adoratie van salie, een zere keel. Ik was al jarenlang erg vaak hees en kon vaak dagen niet praten als ik uit was geweest. Mijn toenmalige dokter zei; "dat zal nooit overgaan, alleen als een muurbloempje wordt" en ik mocht dan weer enkele dagen niet praten, wat erg vervelend voor me is. Sommige mensen in mijn omgeving vonden dat wel leuk, maar ik vond het een ramp. Mijn oma bleef volhouden dat ik veel saliemelk en saliethee moest blijven drinken. Dat bleef ik doen en het hielp ook wel, maar andere slechte dingen bleef ik er ook bij doen, zoals roken.
Wij gingen vlak na de kermis op vakantie en ik was nog hees toen we in Equador aankwamen, het praten bleef moeilijk gaan en het fluisteren koste me erg veel moeite. Ik weet wel dat ik eigenlijk niet mag fluisteren, maar we waren tenslotte op vakantie en ik ben niet iemand die lang stil is, dus was ik mijn stem aan het overbelasten. Aan het einde van de vakantie was mijn stem erg schor en niet meer om aan te horen, ondanks mijn saliethee, die ik trouw dronk. Ik beloofde mijn vriend dat ik meteen naar de dokter zou gaan bij thuiskomst. Zo gezegd, zo gedaan. Mijn arts stuurde me meteen door na een KNO-arts en deze kwam na de nodige onderzoeken tot de conclusie dat ik een Reinkes oedeem op mijn stembanden had en dat het oedeem mijn stembanden bijna volledig afsloot zodat ik bijna stikte. Het oedeem, de vochtophoping werd onder andere gevoed door rook, (ik rookte verschrikkelijk veel toendertijd) en verkeert stemgebruik. Ik kon twee dingen doen, zei de KNO-arts, doorgaan met roken en binnen vier maanden doodgaan door te stikken of stoppen met roken en geopereerd worden om wat vocht van mijn stembanden af te halen, zodat ik wat meer lucht kreeg en beter kon ademhalen. De keus was meteen gemaakt, “Ik ben al gestopt met roken.” zei ik. Ik stond niet echt te kijken van mijn antwoord, terwijl ik toch een echte stevige rookster was en eigenlijk niet van plan was te stoppen. Ik dacht er wel over natuurlijk en wilde ook wel stoppen, maar ik denk dat ik niet gestopt zou zijn zonder de stok achter de deur van de KNO-arts. Tevens mocht ik geen pepermunt of muntsnoepjes meer gebruiken, dat was voor mijn keel, stembanden en maag verschrikkelijk slecht. Dus ik op zoek naar andere suikervrije keelsnoepjes die ook nog een beetje smaakte, want ik moest wel wat in mijn mond hebben om speeksel te vormen. In Duitsland vond ik ze toen, mijn redding, saliesnoepjes sugarfree, zalig gewoon. Ik was weer verkocht aan salie en mijn saliethee en melk bleef ik erbij drinken, hier volgt het recept.
Breng de melk met de salieblaadjes aan de kook en laat dit 15 minuten trekken, zeef de melk en bind hem met maïzena met een weinig water aangelengd. Laat dit nog even licht doorkoken totdat de melk licht gebonden is, laat alles wat afkoelen, 36° en roer de honing er dan pas door, anders gaat de geneeskraacht van de honing verloren. Het werkt kalmerend, vandaar dat iemand die zich sloom gedroeg een Jan Salie werd genoemd. Het lauw reageren op bepaalde activiteiten wordt omschreven als een Jan Salie-geest of mentaliteit. Het kan echter ook anders worden omschreven. Iemand die je overal naar toe kunt sturen, wordt ook wel eens Jan Salie genoemd, maar die toenaam wordt vaak verkeerd uitgelegd. Jan is een algemene naam die stamt van Johannes: God is genadig en salie betekent redding, dus Jan Salie kan iemand zijn die tot redding overal te pas komt.
Je kan salie ook gebruiken bij visgerechten en vis- en groentesoepen en ook wel in stoofschotels met lamsvlees en andere groenten. De krachtige salie kan ook zeer goed bij varkensvlees, rundvlees, bij eend (wild en gevogelte) en in de worst, omdat het tevens helpt om rijkere vleessoorten beter te verteren. Daarnaast is salie antiseptisch en doodt het kruid allerlei ongewenste organismen, waaronder ziekte kiemen in het vlees. Salie kan vers gegeten worden, maar ook worden verwerkt in sausen, kruidenazijn en kruidenolie.
PILAV ‘SCARBOROUGH FAIR’ BIOLOGISCH ALLES, DAS LOGISCH
Voorbereiding: 15 minuten
Kooktijd: ongeveer 20 minuten
1 groentebouillontablet
2 fijngesneden sjalotjes
1 eetlepel walnotenolie
30 gram boter, plus wat extra voor het invetten
350 gram langkorrelrijst gemengd met wilde rijst
bosje fijngehakte peterselie
4 blaadjes salie
3 takjes rozemarijn, naaldjes fijngeknipt
3 takjes tijm, blaadjes geritst
3 eetlepels pijnboompitten
Om af te maken:
30 gram parmezaanse kaas in krullen
4 lente-uitjes, fijngeknipt
6 eetlepels gekookte pompoen, in blokjes gesneden
zeezout en vers gemalen peper
Maak eerst de bouillon: verkruimel het bouillontablet en los het op in 700 ml kokend water. Zet de sjalot aan in de olie en een beetje boter in een diepe hapjes- of koekenpan. Doe de rijst erbij, roer en schep alles twee minuten om tot de korrels glazig worden. Roer de helft van de kruiden erdoor, bak nog een minuut, voeg de kokende bouillon toe en kook de rijst gaar. Roer er na tien minuten de pijnboompitten door. Giet af en roer de helft van de resterende kruiden en boter erdoor. (Desgewenst kunt u de pilav in een beboterde ovenschaal doen en hem langzaam in de oven opwarmen) Om de pilav af te maken, maakt je hem eerst op smaak met peper en zout en roert er vervolgens langzaam de parmezaanse kaas, de lente-uitjes en de pompoen door, samen met de laatste kruiden en boter.
Voor 4 personen:
Een beetje salieolie
Langkorrelige bruine rijst (150 gr)
275 ml kokend water
1 theelepel zout
1 grote gesnipperde ui
bakje champignons, fijn gesneden
2 middelgrote wortels, grof geraspt
1 theelepel korianderzaad
1 theelepel sojasaus
110 gr volkorenbroodkruim
175 hazelnoten
1 theelepel salieblad, fijngehakt
1 theelepel lavasblad, fijngehakt
zonnebloemzaden
Verhit de oven voor op 180 graden C.
Verhit 1 dessertlepel salieolie in een pannetje, voeg de rijst toe en roer door, zodat elke korrel een laagje olie heeft. Doe er het kokende water en de theelepel zout bij, roer goed en laat de rijst gedurende 40 minuten zacht koken, totdat de vloeistof geheel is opgenomen. Verhit terwijl de rijst op staat, 1 theelepelsalie olie in een middelgrote bakpan, doe er de uien, de wortelen, de champignons, het korianderzaad en de sojasaus bij. Schep goed door elkaar en laat dit alles 10 minuten sudderen.
Doe de gekookte rijst, broodkruimels, hazelnoten, salie en lavas bij elkaar. Meng dit alles door de groenten heen en schep het complete mengsel in een ovenschotel. Strooi er het zonnebloemzaad en enkele blaadjes salie overheen en bak het in de oven gedurende 45 minuten, laat de grilschotel iets afkoelen en serveer deze met een zelfgemaakte tomatensaus en groene sla.
De echte Salie, of ook wel Salvia officinalis, (dat zijn de Nederlandse en de Latijnse naam) lid van de lipbloemfamilie (Labiatae), heeft de naam dat het duizend en een kwalen kan genezen. Dit omvangrijke geslacht telt meer dan 750 soorten die wereldwijd voorkomen, o.a. uit Europa, Noord-Amerika en het Midden-Oosten.
Werkzame stoffen zijn o.a. etherische olie met thujon, cineol, terpenen, sesquiterpenen, borneol en kamfer, looistoffen, hars, oestrogeen, saponine, choline, organische zuren en bitterstoffen (deze moet men niet overdoseren omdat de maag dan wordt overbelast). Salie wordt ook gebruikt in de homeopathie, het homeopathicum ‘Salvia officinalis’ wordt bereid uit verse bladeren. Het middel dient voornamelijk om het zweten af te remmen. Men geeft hiervoor D² meermaal daags enkele druppels.
De gebruikte delen zijn de afgeritste bladeren voor de bloei en de bloeiende toppen. De volksnaam van salie is tuinsalie, selve of zelf. Ook wel bekend als Franse thee, sauge, salgie, sage, salbei, séalje, silve, séaljebeéamke, zelve, solje, sauvee, hofsalie en saalde.
Direct wil ik duidelijk stellen dat de salie die in het wild voorkomt (Salvia pratensis = veldsalie) niet voor medische doeleinden wordt gebruikt, omdat in die plant veel minder etherische olie zit dan in de echte die inheems is in het Middellandse Zeegebied.
Veldsalie of de Salvia pratensis, vaste plant van graslanden in Noord-Europese klimaten, wordt ongeveer 80 cm hoog, heeft een stomp, donker, aromatisch, gerimpeld blad en diep paarsblauwe bloemen halverwege de zomer. Toepassing, de donkere zaden zijn slijmhoudend en werden vroeger in water geweekt totdat ze zacht en gezwollen waren en vervolgens gebruikt om de ogen te reinigen.
De echte salie is een vaste plant, een winter groene halfheester. De plant kan van 20 tot 60 centimeter hoog worden, onderaan verhout, de bovenste delen echter kruidachtig. De stengels zijn vierkant en viltig behaard. De bladeren zijn ongeveer 4 a 5 cm lang en ruim 2 cm breed, elliptisch/langwerpig of eivormig, gesteeld of zittend en kruisgewijs tegenover elkaar aan de stengel geplaatst. De bladrand vertoont een fijne karteling en aan de bladsteel zitten soms 2 oortjes. De bloemen zitten in schijn- kransen van 4 tot 8 bloemen.
De kleur is violet, soms rosé of wit en de bloeitijd is van juni tot september. Salie heeft een grote sierwaarde en wordt dan ook algemeen als sierplant in de tuin gekweekt.
Combinatieteelt: als salie naast kool wordt geteeld, blijven koolwitjes uit de buurt. Ook wijnranken profiteren van salie. Verdere vrienden van salie zijn brassica-soorten, de wortel en rozemarijn. Niet zo een goede vriend is de vlier, gebruik deze dus niet samen, want vlier is namelijk zweetdrijvend.
Ook tal van andere Salvia-soorten zijn door hun sierwaarde belangrijke tuinplanten. Van dit kruid zijn allerlei cultuurvariëteiten in de handel met bonte bladeren. De variëteit ‘Purpurea’ heeft een rode stengel en ook rood aangelopen blad. ‘Aurea’ heeft goudgele bladeren.
Andere salie soorten zijn: bossalie of de Salvia nemorosa, kranssalie of Salvia verticillata, deze ruikt heel sterk, kleine salie of de Salvia verbenaca. Muskaatsalie of de (scharlei) Salvia sclarea, de bladeren zijn erg aromatisch. De olie hiervan werd in vroegere tijden wel gebruikt om een soort ‘armeluisbier’ van te maken. Tegenwoordig staat de etherische olie van scharlei te boek als krachtig ontspanningsmiddel, dat gevoelens van onrust nerveuze uitputting en geïrriteerdheid wegneemt. Een zege voor wie oververmoeid is en niet kan slapen. De olie werkt zo ontspannend dat aromatherapeuten mensen die ermee zijn gemasseerd, autorijden afraden. Geelbloeiende kleverige salie of de Salvia glutinossa, vuursalie of de Salvia splendens.
Bergsalie of de Salvia glutinosa, inheems in de vochtige bergwouden van de Alpen en Noord-Turkije, winterharde vaste plant van circa 90 cm hoog met lange, gerimpeld blad en een aar met bleekgele, licht gepenseelde bloemen in de late zomer. Het hele kruid heeft een warm aroma en scheidt ‘s zomers een geurende hars af.
Ananassalie (zilverkleurig met een balsemachtig aroma) of de Salvia prostrata, halfwinterharde Salvia elegans en de Salvia sorisiana met naar fruit smakend blad.
Lavendelsalie of de Salvia lavandulifolia, winterharde groen blijvende vaste plant. Hoogte en omvang 45 cm. In de zomer aren met aantrekkelijke blauw-paarse bloemen. Groen, wollig blad dat naar lavendel en balsem geurt. Een fantastische keukenkruid met pittig gekruide smaak, er is ook een heerlijke thee van te trekken.
Dan bestaat er nog de valse salie of Gamander, Teucrium scorodonia Labiatae. Deze komt voor in Europa in loof- en naaldbossen. In ons land in droge bossen en op zandgrond. De plant is ongeveer 20 tot 30 cm hoog, bleek groenachtig gele bloemen in trossen. Bovenlip ongedeeld, onderlip viertandig, bladeren langwerpig met hartvormige voet en rimpelig. Drogerij: het bloeiende kruid=Herba teucrii scorodoniae. Werkzame stoffen: etherische olie, looistoffen, bitterstoffen, flavonoïde, saponine, glycoside, antrachinon-derivaten. Gebruik: eetlustopwekkend, als middel tegen hoest en voor reiniging van het bloed. In de homeopathie tegen longkwalen.Versterkt maagsapsecretie en darmperistaltiek, uitwendig – ontstekingsremmend. Gebruik bij luchtwegklachten is obsoleet.
Een huishoud-hygiëne tip: doe de takjes van een of meerdere van de volgende kruiden 30 minuten zachtjes laten trekken in een pan water (laat ze net onder staan). Ze hebben een desinfecterende werking. Zeef het water en vang het op, gebruik dit om aanrecht, vloer wastafelkranen en bad te reinigen. Het sopje blijft in de koelkast een week lang goed, met afwasmiddel erbij verwijdert het ook nog vetvlekken. Je kunt ook 20 tot 30 druppels etherische olie van de hierna genoemde kruiden in een emmer water doen, doe dan wel handschoenen aan zodat je huid niet geïrriteerd raakt. Al naar gelang je lekker vind: rozemarijn, hysop, jeneverbes, eucalyptus, pijnboom, engelwortel, tijm en natuurlijk salie.
Ook kun je een potpourri van gemengde bladeren en kruiden maken. Dit is een aangenaam zachtgroen mengsel dat het beste in een aardewerken schaal of geweven mand kan worden gedaan. Welke bladeren je ook gebruikt is niet echt belangrijk, probeer alleen wel grote en kleine te combineren.
1 kopje gedroogde eucalyptusbladeren
1 kopje gedroogde laurierbladeren
1 kopje citroenverbenabladeren
½ kopje beredruifbladeren
½ kopje gedroogde tijm, rozemarijn en natuurlijk salie
enkele gedroogde hele takjes tijm
½ kopje iriswortelpoeder
enkele druppels etherische olie van de lindebloesem, ijzerhard,
rozemarijn en salie
Dioseorides (een Griekse arts) zei dat salie een geneesmiddel was voor reumatiek, nierziekten, bloedingen, snijwonden, koorts, onregelmatige ongesteldheid, maagzweren, tering, hoest, slangenbeten, keelpijn, vergeetachtigheid, angina en grijze haren. Bloeiende salie brengt welvaart en voorspoed.
Op Kreta, waar het kruid volop groeide, bestond de traditie om salie te plukken op de eerste of tweede dag van mei, voor zonsopgang.
De Italianen zeiden in de Middeleeuwen op de school voor geneeskunst in Salerno al: Salvia salvatric, naturae conciliatrix! “Cur moriatur homo, cui salvia crescit in horto? Contra vim mortis non est medecamen in hortis! Salvia confortat nervos manuumque tremorem Tollit, et ejus ope febris acuta fugit.” “Waarom zou de mens sterven, in wiens tuin salie groeit? Tegen de macht des doods is geen kruid gewassen! Salie sterkt de zenuwen, gaat het beven der handen tegen en verdrijft de heftige koorts door haar kracht!'
Salie is een kruid dat ‘de lamp des levens’ tot het eind helder doet schijnen.' Natuurlijk maakt salie niet onsterfelijk, maar het kan er wel toe bijdragen dat u de u op aarde toegemeten tijd zo aangenaam mogelijk, dus zo gezond mogelijk doorbrengt.
De Romeinen sloegen het kruid zo hoog aan dat de oogst ervan gepaard ging met speciale rituelen. Salie mocht alleen geplukt worden door reine, blootsvoets lopende plukkers in witte tunieken en ze mochten alleen bronzen of zilveren gereedschap gebruiken. Vóór het oogsten kregen de goden een plechtig offer van voedsel en wijn.
In de Middeleeuwen geloofde men dat de plant gezegend was door de Maagd Maria en kreeg ze de bijnaam Officinalis Christi. De naam salie is afgeleid van het Latijnse salvare, dat genezen, helen of zelfs redden betekent. Salie zelf betekent; ‘heil of redding’. Omdat men het kruid levensreddende eigenschappen toedichtte, werd het soms Salvia salvatrix genoemd, wat wil zeggen ‘salie de redder’.
Merkwaardigerwijs zag men in de gezondheid van een salieplant ook een weerspiegeling van echt zakelijk succes van de heer des huizes. Een voorspoedig groeiende plant betekende bloeiende zaken. Een verdorde plant wees op financiële problemen. Artsen in de oudheid prezen de genezende en sterkende eigenschappen van salie, zowel voor het lichaam als voor de geest.
Salie is de verjaardagsbloem voor 19 januari. In de oude bloemen woordenschat is het een symbool voor respect en in de bloementaal staat het voor huiselijke deugd, volgens de 17de eeuwse kruidenkundige Nicolas Culpeper is salie een kruid van Jupiter. Kruiden van Jupiter groeien weelderig, zijn statig en dicht van gedaante, hebben een weldadige reuk en een zoete, aangename smaak, terwijl ze doorgaans prachtige bloemen dragen, blauw en violet van kleur. Zijn advies aan vrouwen die zwanger wilden worden. ‘Het sap van salie met zout drinken, 4 dagen voor ze samenkomen met hun man, zal hen helpen om zwanger te worden’. Zowel de Romeinen als de oude Egyptenaren geloofden in dit krachtig middel om vruchtbaarheid te bevorderen. De Egyptenaren aanbaden salie als kruid dat leven schonk en levens redde.
Ooit bestond een merkwaardig bijgeloof dat salie het alleen goed deed in de tuinen van wijzen en daar waar de vrouw de broek droeg. Een traditionele spreuk is dan ook: als de saliestruik goed gedijt, is de meester geen meester en weet hij ‘t.
Salieblaadjes werden vaak gebruikt als liefdesorakel. Als een vrouw om middernacht aan de vooravond van Allerheiligen (Halloween, 31 oktober) de tuin inging en negen salieblaadjes plukte zonder de tak te breken op het moment dat de klok twaalf sloeg, zou ze het gezicht van haar toekomstige echtgenoot zien of een doodskist als ze nooit zou trouwen.
Volgens de volkse overlevering kon salie verdriet lenigen. Het was ook een plant die je vaak op graven aantrof ten teken van herdenking. De 17de eeuwse dagboekschrijver Samuel Pepys schreef over ‘een klein kerkhof, waar de graven volgens de gewoonte allemaal bezaaid zijn met salie’.
Volgens Klazien uit Zalk rookten volwassenen salieblad in een pijp tegen benauwdheid of astma. Saliesigaretten maakte men door een handvol gedroogd salieblad fijn te maken en sigaretten te rollen. Voegt men aan saliesigaretten ook nog wat pepermuntblad toe, dan stoppen ze niet alleen hoest en benauwdheid, maar helpen ook tegen nicotine verslaving. Voor bronchitis mengt men 50 gram poeder van droog salieblad met 80 gram honing, een kleine lepel van deze honing ‘s morgens en ‘s avonds innemen.
Tijdens de grote pestepidemie, in 1630 in Toulouse, gingen slimme dieven lijken bestelen, zonder besmetting met deze vreselijke ziekte te vrezen. Zij werden gegrepen en de schotrakkers boden aan hun leven te sparen in ruil voor hun geheim. Zij vertelden toen dat zij hun lichaam inwreven met azijn, waarin zij salie te weken hadden gelegd, plus wat tijm, lavendel en rozemarijn. Een eeuw later vonden onder soortgelijke omstandigheden een andere oplichter, in Marseille ditmaal, hetzelfde ontsmettende middel uit, waaraan ze knoflook hadden toegevoegd. Sedertdien behoort deze ‘dievenazijn’ in de plantenapotheek thuis. U kunt het altijd nodig hebben, bijvoorbeeld bij een griepepidemie.
Salie is ook een gelukbrengend kruid volgens het bijgeloof. Het brengt wijsheid en versterkt het geheugen. Als salie ergens in een tuin overvloedig voorkwam, had de bezitter een sterke wil. Daarom verwijderden mannelijke tuiniers ze misschien uit hun moestuin. Als een takje ervan in de keuken wordt opgehangen als er een familielid op reis gaat, zal het niet verdorren of verwelken zolang de afwezige er goed aan toe is. Wie in Mei salie eet, kan op een lang leven rekenen.
Ook wijd en zijd verbreid is het bijgeloof dat salie, als deze niet tijdig vóór de bloei wordt ingesnoeid, ongeluk veroorzaakt in de familie bij wie ze in de tuin groeit, dus bloeien mag de salie volgens het bijgeloof niet.
Stond al niet in de ‘Kapittelen’ van Karel de Grote dat dit kruid de éérste plaats verdient in uw tuin? Hij liet dan ook verschillende kruiden invoeren in ons land, waaronder salie. Hij stelde veel belang in allerlei gewassen en alle planten die reizigers uit verre landen voor hem meebrachten, hij liet ze in zijn tuin doorkweken.
Meerdere Groten der Aarden hadden iets met salie. Als men Saint-Simon mag geloven, dronk Lodewijk XIV elke ochtend bij het opstaan twee kopjes thee van echte salie en ereprijs. Zonder twijfel stelde de Zonnekoning in deze twee planten hetzelfde kinderlijke vertrouwen als – minder terecht – in zijn lijfarts Ragon, die hem volgens eerder genoemde auteur ‘ de dood in heeft verzorgd.’ Dat was in 1715 en de echte salie had toen een grote reputatie, die al uit zeer oude tijden stamde.
De heilige Hildegarde van Bingen, beschouwde in de 12 de eeuw salie als een toverkruid, en beval de plant al aan. Ik zou meer dan een halve bladzijde nodig hebben als ik u ging opnoemen tegen welke ziekten zij dit kruid werkzaam achtte. Toch waag ik een poging, omdat het zo een veelzijdig kruid is. Het is in de eerste plaats een opwekkend middel, dat de bloedsomloop stimuleert en het zenuwstelsel steunt. Voor mensen die overwerkt zijn, voor mensen die aan bloedarmoede lijden, aan herstellende en zenuwachtige mensen, aan zwaarmoedige en depressieve mensen.
In de tweede plaats heeft dit kruid een krachtige invloed op de spijsvertering, het gaat braakneigingen en herhaaldelijk voorkomende diaree tegen en stimuleert maag en darmen, vanwege de huidbeschermende eigenschappen wordt dit kruid aangewend tegen bloedingen, abnormaal bloedverlies van vrouwen, witte vloed en hoest, de vochtuitscheidende kramp opheffende en herstellende invloed van deze plant maakt haar tot een waardevolle bondgenoot tegen uiteenlopende hinderlijke kwalen als moeilijke urinelozing, traagheid van de nieren, oedemen, jicht, reumatiek en migraine. Hiermee is de lijst van goede eigenschappen van salie nog niet volledig. Het kan bovendien koorts doen dalen en het maakt een eind aan het zo onaangename nachtelijk zweten, dat bij veel besmettelijke ziekten optreedt, het heeft een weldadende invloed op het tere, vrouwelijke geslachtsorgaan, ontspant de baarmoeder, herstelt de regelmaat der ongesteldheid, bestrijd witte vloed, helpt jonge meisjes een hormonaal evenwicht hervinden en bestrijdt moeilijkheden van de overgang. Bovendien wordt erkend dat dit een uitstekend middel tegen suikerziekte is, een aftreksel van salie brengt het suikergehalte van het bloed snel terug naar het normale.
Bij uitwendig gebruik is het bijzonder ontsmettend en omdat het tevens genezend en bloedstelpend is en de genezing van beschadigde weefsels bevordert, raad ik dit kruid aan in spoeldranken. Tegen mondzweertjes, amandelontsteking bij kinderen bijvoorbeeld, tandwolf en kiesabcessen, tegen tandvleesontstekingen of ontstekingen van het verhemelte en de keel. Gekneusd salieblad is de eerste hulp bij insectenetend.
Ik wil nog een verhaal kwijt over een paar magische planten, levenskracht schenkende kruiden dus, toverplanten. De beroemde occultist Cagliostro, uit het laatst van de 18 de eeuw, gebruikte voor zijn verjongingskuur vijf kruiden: ruit, salie, valeriaan, ijzerhard en melisse. Maar er kwam nog veel meer bij te pas!
De volgens zijn recept bereide Balsem van Azoth, de Universele Medicijn, Egyptische wijn en het Elixir van Acharat (zoals hij zichzelf noemde). Ziehier de voorschriften van de kuur: elke vijftig jaar moet men zich veertig dagen terugtrekken met een vertrouwd persoon, in het vrije veld en in de meimaand. Elke maaltijd wordt begonnen met een glas dauw, die men van het groene koren opvangt met een stuk zuiver wit linnen. Vervolgens eet men wat verse kruiden en eindigt met een korst brood. De 17 de dag neemt men een aderlating en begint met ’s morgens en ‘s avonds zes druppels Balsem van Azoth te nemen, dit verhogende met twee druppels daags, tot de 32 ste dag. Den neemt men in de morgenschemering nog een aderlating en blijft de rest van de 4 dagen te bed. Na het eerst ontwaken neemt men een korrel van de Universele Medicijn, waarna men in een bezwijming valt, men krijgt stuipen en transpireert hevig. Daarna trekt men schoon goed aan en verschoont het bedlinnen. Vervolgens gebruikt men een consommé van ossenvlees waarin de vijf bovengenoemde kruiden zijn afgetrokken en een tweede korrel der Universele Medicijn. Dan een lauw bad. De 37 ste dag neemt men een derde korrel de Universele Medicijn en valt in een diepe slaap, gedurende dewelke huid, haren en nagels zich vernieuwen. De 38 ste dag neemt men een bad met de vijf kruiden. De 39 ste dag drinkt men twee lepels rode wijn met tien druppels van het Elixir van Acharat. De 40 ste dag in men verjongd en vernieuwd. Het is niet moeilijk in deze beschrijving een natuurlijke reinigingskuur te zien, waarbij de verhoogde bloeddruk als ouderdomskwaal èn oorzaak van veroudering door aderlating zowel als door de reinigende kruiden wordt opgeheven. Door slaap, transpiratie en krampachtige uitstoting worden alle stofwisselingsslakken verwijderd, wat door baden en verschonen nog wordt bevorderd, de kruiden en medicamenten verhogen de levenskracht en dit geheel reinigingsproces wordt nog vergemakkelijkt door de bezwijming, waarbij het levenslichaam rustig en ongestoord door afbraakprocessen, denken en voelen, de opbouw en vernieuwing kan bewerkstelligen.
Je kunt salie ook als een lotion gebruiken, in omslagen, op wonden en zweren, om steenpuisten en winter, handen en –voeten mee te behandelen. Je kunt er blauwe plekken, kneuzingen en verzwikkingen mee masseren. Tenslotte raad ik je deze plant aan als schoonheidsmiddel. Dit verzorgt je huid als geen ander kruid en het vertraagt de haaruitval door de hoofdhuid te versterken en te ontsmetten. Ik wil enkele voorbeelden geven:
Een spoeling met salie en rozemarijn, deze is bedoeld voor brunettes. Bij regelmatig gebruik geeft ze glans en een diepe tint aan donker haar.
2 liter water
1 hand vol gedroogde salie en rozemarijn of twee handen vol verse
1 dl appelazijn
1. Zoek de ingrediënten bij elkaar en leg de kruiden in een schaal
2. Kook het water en giet dit over de kruiden heen. Roer het geheel goed door en laat de kruiden intrekken tot het water is afgekoeld
3. haal de kruiden uit het water en zeef het mengsel, voeg de appelazijn toe en roer dit alles goed. Giet het mengsel over in goed afsluitbare flessen en gebruik een kopje vol als laatste spoeling.
Een voetcrème met salie, rozemarijn en lavendel, deze is goed als je voeten een ruwe, droge huid hebben. Masseer de crème goed in na een verzachtend voetbad.
2 el witte bijenwas (in korrels)
2 el cacaoboter
6 el abrikozenpitolie
10 druppels rozemarijnolie
10 druppels lavendelolie
10 druppels salieolie
15 druppels sleutelbloemolie
Smelt de bijenwas en cacaoboter in een pannetje boven kokend water en blijf zachtjes roeren tot de was oplost.
Verwarm de abrikozenpitolie in een ander pannetje en voeg de olie langzaam bij de was, blijf voortdurend roeren.
Haal het mengsel van het vuur af en voeg alle overige oliën toe als de temperatuur rond de 30 graden Celsius is.
Giet het daarna over in kleine schone potjes en bewaar de crème op een koele, donkere plaats.
Alle salie soorten bezitten ongeveer dezelfde eigenschappen, hoewel niet in dezelfde mate. Pluk de soort die je in het wild het meeste ziet groeien. Neem de bladeren en de bloemen vlak voor de bloei (die in heel verschillende tijden kan vallen, dat hangt af van de streek waar u woont en de soort die je vindt). Laat alles op een luchtig plaatsje drogen, in de schaduw en bewaar uw oogst of in bosjes opgehangen of in papieren zakjes. Als je salie in uw tuin wilt zetten, neem dan de Salvia officinalis. Deze plant houdt van een lichte droge grond, kalkrijk en steenachtig. Je kunt een de bij de kweker gekocht plantje poten, of een plant splitsen, stekken, loten uitzetten of gewoon zaaien. Je wiedt af en toe, en elke winter bedek je de plantjes met wat stro. Omstreeks 15 augustus kun je oogsten.
Gebruik en gebruiksaanwijzing: BV thee van blaadjes én bloemen, doe een halve handvol van dit mengsel, gedroogd, in een liter water. Een kopje na de maaltijd, als opwekkend middel, dat de spijsvertering bevordert, een kopje bij het naar bed gaan tegen slapeloosheid, angstgevoelens en het koude zweet.
Aftreksel van bladeren en bloemen voor uitwendig gebruik:
Lotion om te masseren shampoo, omslagen, irrigatiespuit, hand- en voetbaden, klysma enz. doe anderhalve handvol salie in een liter water.
Saliewijn (versterkend en opwekkend). Giet een liter kokende rode wijn op 2 handenvol salie, laat dit een kwartier trekken, dan zeven en naar smaak suiker toevoegen. Een klein glas bij de maaltijd en een bij het slapen gaan.
Een ander recept: laat 3 a 4 handenvol salie een week trekken of weken in een liter goede rode of witte wijn (een glaasje per maaltijd)
Voor uitwendig gebruik: verzorging van wonden. Laat een handvol salie drie dagen lang in een kwart liter wijn weken.
U kunt met salie een heerlijke, geurige en geneeskrachtige likeur bereiden. Laat een handvol salie een week lang in een halve liter brandewijn weken. Een kleine dessertlepel per dag voor inwendig gebruik, kan ook uitwendig worden gebruikt om pijnlijke plaatsen mee te masseren.
Tinctuur van salie. Laat een handvol salieblaadjes twee weken lang in een kwart liter alcohol á 90 procent weken, dan zeven. Voor uitwendig gebruik tegen pijn, om te masseren, de bloedsomloop te stimuleren, enz.
Opgelet
Salie is een heilzame plant maar moet toch worden afgeraden voor mensen met een driftig karakter, (die erg druk zijn, een rood gezicht hebben e.d.). Bij hen zou deze plant een nog sterkere bloedstuwing veroorzaken. Mensen die ‘het aan de gal hebben’ daarentegen, of die zwaarmoedig zijn of apathisch, hebben deze plant nu precies nodig om hun evenwicht te hervinden. Mensen die aan slagaderontsteking lijden kan ik een kruidenthee van salie en munt aanbevelen en diegene die een slechte bloedsomloop hebben kunnen er nog een snufje groene anijs, een snufje basilicum en een snufje verbena aan toevoegen. WAARSCHUWING: Langdurig of bovenmatig inwendig gebruik van salie kan leiden tot vergiftigingsverschijnselen, ook al lijkt het kruid nog zo veilig. Dit geldt ook voor thee van salie. De antiseptische eigenschappen van het gewas zorgen voor de genoemde ongewenste neveneffecten. Vermijd medicinale toepassingen tijdens de zwangerschap en alle soorten salie olie. Verder verhoogt de etherische olie van salie de gevoeligheid voor zonlicht en mag deze absoluut niet gebruikt worden bij mensen die aanleg hebben voor epilepsie of dit hebben. Ook wil ik er op wijzen dat de e.o. van scharlei niet mag worden gebruikt bij mensen met borstkanker en mensen met mastosen.
De echte salie wordt veel in de tuin gekweekt en dat is alleszins aan te bevelen. De meeste kruiden zijn taaier en beter tegen ziekten bestand dan andere tuinplanten en ze zijn vaak in staat in arme, schrale grond te overleven en te gedijen, hoewel slechte drainage hun ondergang kan zijn. Salie heeft het liefste losse, droge kalkhoudende grond. Kruiden over het algemeen geven de voorkeur aan een licht verrijkte grond met een open structuur; dat wil zeggen een grond die grof genoeg is om lucht te bevatten en fijn genoeg om enig water vast te kunnen houden en die de planten voldoende voedingsstoffen bied voor een regelmatige, stevige groei. Overmatige bemesting kan ertoe leiden dat een plant sterker groeit dan bij zijn karakter past, waardoor hij niet alleen verzwakt, maar ook minder geur en smaak heeft en een geringere uitwerking. Goed doorgerotte compost en mest kunt je het best in het vroege voorjaar door de grond heen spitten of harken, zodat de voedingsstoffen niet door winterregens buiten het bereik van de plantenwortels worden gespoeld. Men kan gewoon zaaien in april of mei, de zaailingen moeten tenslotte op afstanden van 40 cm van elkaar komen te staan, dus dun ze vroeg uit. Elke plant heeft zo volop de ruimte om zich te kunnen ontwikkelen. Verplant de sterke, kleine plantjes laat in de zomer naar hun definitieve plaats.
Stekken met een hieltje kan ook. Kies een niet bloeiende twijg met een zachte stengel en trek deze van de ouderplant. De stek staat beter aan als er een hieltje aan zit. Verwijder de onderste bladeren van de stek voordat je deze stevig in fijne grond in een bloempot drukt. Geef ruim water en zet de pot op een beschaduwde plaats, bedek de pot met een plastic zak om verdamping tegen te gaan en de vorming van wortels te bespoedigen. Dus eerst in potten of bakken en dan in maart/april buiten uitplanten. Wie in de lente plant kan in augustus al oogsten. Het jaar daarop oogst men al naar behoefte vanaf de lente. Na twee of drie jaar worden de planten vervangen, ze worden dan te houtig. Ook kan men dan de salie afleggen. Oudere salieplanten krijgen kale takken met boven aan nieuwe groei. Nieuwe planten krijgt u door aarde over de plant aan te brengen, (een heuveltje vormen als het ware) waarbij u de toppen vrijlaat, die nieuwe wortels krijgen. Dit gebeurt het beste in het groeiseizoen, van de vroege tot de late zomer, binnen twee maanden zullen zich nieuwe scheuten hebben gevormd. Dit deel snij je van de plant af en plant het uit. Op deze manier haalt u meestal minsten twintig krachtige nieuwe planten uit een enkele struik.
Voor medische doeleinden gebruikt men dan het gedroogde kruid, de bladeren, deze worden voor de bloeitijd geplukt en snel maar voorzichtig gedroogd op een plek in de schaduw, bv op zolder, maar dan moet er wel voldoende ventilatie zijn en moet een luchtstroom zijn. Tedere kruiden met zachte stengels of grote bladeren, bloemen van kruiden en bloemtoppen worden op rekken gedroogd. Droogrekken, gemaakt van tussen houten latten gespannen mousseline. Terwijl stevigere planten en wortels aan haken hangen of aan bamboestokken die horizontaal tussen stellingen zijn gestoken. Hoewel oogsten altijd wordt geassocieerd met de vroege herfst, begint de kruidenoogst al halverwege de zomer en gaat daarna onafgebroken door. Alleen het oogsten van zaden en wortels is een echt herfstkarweitje. Bewaar de gedroogde kruiden, bladeren bloemen of wortels in goed af sluitbare blikken of bruine glazen flessen of potten op een donkere plaats.
Er zijn ook capsules en tabletten waarin kruiden, bv salie, veelal als poeder of extract verwerkt zijn. Ze bevatten een gestandaardiseerde hoeveelheid van de meest actieve ingrediënten.
Ze zijn in deze vorm gemakkelijk in te nemen en worden goed door het lichaam opgenomen, zodat ze snel hun werk kunnen doen. Ze zijn zowel voor acute klachten als bij chronische aandoeningen te gebruiken. 1 capsule bevat: salvia officinalis poeder en extract (100%) overeenkomend met 1500 mg blad.
Salie wordt in deze vorm ingezet voor overmatig zweten, bij opvliegers, bevordert een regelmatige menstruatie, remt de moedermelkproductie, krampopheffend en slijmoplossend, bevordert de spijsvertering en vermindert overmatige menstruatie. Aanbevolen dosering: 2 x daags 1 capsule met een half glas water na de maaltijd innemen. Echter niet langer dan 2 weken achter elkaar gebruiken en niet gebruiken tijdens de zwangerschap of borstvoeding.
Zelf gebruik ik bij de massages die ik geef, ook vaak salieolie om te masseren, alleen of in combinatie met andere etherische oliën. Bv lavendel-, wierookhars-, sandelhout-, cederhout-, citrusvruchtenolie als citroen-, sinasappel- en bergamotolie, geranium-, ylang-ylang-, jeneverbes- en korianderolie. Salieolie ontspant de spieren en helpt spieraandoeningen en pijnen te verlichten. Het is goed bij spijsverteringsstoornissen als gasvorming, de samentrekkende eigenschappen maken het middel nuttig bij een vette huid en hoofdhuidaandoening. Salieolie helpt stuiptrekkingen voorkomen en beperken. De olie werkt bacteriologisch en bloeddruk verlagend. De olie werkt als antidepressivum en wordt soms omschreven als middel dat euforisch maakt. Het middel beïnvloed het zenuwstelsel en helpt vooral bij angst, depressie en stress-gerelateerde problemen.
Ook zuiver ik mijn massagekamer door etherische salieolie in een aromalampje te laten brander als ik mensen in behandeling heb gehad. Natuurlijk zuiver ik mijn aura zelf ook dikwijls, door twee druppels op mijn handen te doen en door mijn gehele aura te bewegen. Het is een heerlijk fris gevoel en het ruikt zalig, je bent als herboren.
Ten slotte wil ik nog een verhaal kwijt waar ook de geur van salie een hoofdrol speelt. Mijn eerst ervaring in een zweethut was overweldigend als ik één woord mag noemen, maar eigenlijk is zo een ervaring niet in woorden uit te drukken. Ik zal het toch proberen.
Het was een zonnige dag in juni. Ik liep door een schitterend bos, naar de plek waar de zweethutceremonie werd gehouden. Het vuur brandde nog van de vorige avond en de hut was de vorige dag al klaar gemaakt. Er waren al een paar mensen en de groep groeide uit tot zo een twintig man. Nadat iedereen met saliereuk overgoten was. en het kiezen van een totemdier, mochten we volgens bepaalde indiaanse traditie de hut in. Voor de hut stond rechts een altaar, waar je waardevolle spullen of iets anders, een amulet of steen neer kon leggen. Dit symboliseerde het hoofd van de schildpad, de hut erachter was de buik. Wij kropen op onze knieën door de ingang van de hut waar de sjamaan ons nogmaals welkom hete en waar wij moeder aarde begroeten. We gingen met de klok mee en kropen door totdat iedereen erin zat, erg dicht op elkaar gepakt. Het vuur vroeg of het binnen gebracht mocht worden. Dat kon door de kleine ingang naar een kuil die in het midden van de hut was. Toen het vuur binnen was ging de flap van de ingang dicht en rook ik, jawel, alweer salie. Wat een geruststellend gevoel, het zuiverde de lucht, de hut, ons allemaal. De ceremonie was erg heftig, de stoom viel als een deken over me heen en benam me bijna de adem. Na de tweede ronde, er kwamen er vier, kon ik niet meer blijven zitten en moest gaan liggen. Enkele mensen waren al uit de hut gegaan, maar er was toch nog erg weinig plaats. Dat kon me allemaal niets meer schelen, ik wilde dicht naar de aarde toe en weer ademen. Het meezingen hielp en de geur van salie, het leek wel of dat me de moed gaf om vol te houden. Na vier keer een ronde gemaakt te hebben, kwamen we kruipend en totaal nieuw geboren de hut uit gekropen en vielen op de aarde neer, waar we afgesponsd werden en waar weer met een schelp met brandende salie over ons heen werd gegaan om helemaal schoon weer verder te gaan. Ik dacht in de hut even dat ik zou sterven, maar ik was wel degelijk opnieuw geboren.
Tot besluit wil ik zeggen dat ze reeds in de verre oudheid door hadden wat kruiden, zoals salie, voor de mensheid konden betekenen. Door de eeuwen heen volgde men de oude methoden uit traditie en zag men wat ze deden. Wij mogen weer opnieuw leren, herontdekken, wat voor geweldige werking kruiden op ons mensen en dieren hebben en ik ben daar blij en heel erg dankbaar voor, dat ik in dit proces een klein radertje mag zijn.
Ik vond het hartstikke leuk om deze monografie te maken, ik heb een hoop opgestoken.
Bibliografie van de gebruikte werken: naam auteur, titel, jaar en plaats uitgave, uitgeverij en ISBN-nummer
Lesley Bremness, Seasons kruidentuin
2001 Naarden, Tirion uitgevers, Baarn, 90-5855-035-4
Jekka McVicar, Alles over kruiden
1997 Haarlem, Schuyt & Co Uitgevers & importeurs, 90-6097-449-2
Maurice Mességué, Kruiden & gezondheid 90-235-8109-1
(het grote standaardwerk van geneeskrachtige kruiden) 1976 Baarn, Zuid-Hollandsche uitgeversmaatschappij BV
Philippa Waring, Voortekenen en bijgeloof
90-325-0070-8
M. Pahlow, Handboek van Geneeskrachtige Kruiden
1980 Helmond, Standaard Antwerpen, 90-252-6945-1
Sarah Garland, De kruidentuin
1994 Weert, M & P Uitgeverij BV, 90-511-2452 –X
Jane Newdick, Het kruidenboek
1996 Surrey, Engeland, Zuid Boekproducties, 90-624-8828-5
Gabriel Mojay, Aromatherapie, Harmonie tussen lichaam en geest
1997 Kosmos-Z&K uitgevers BV Utrecht, 90-215-9261-4
Margaret Picton, Magische kracht van kruiden
2000 Eke, Nederlands taalgebied ADC, 90-588-9004-x
De culinaire kruidentuin van het Openluchtmuseum
Tirion, Nederlands Openluchtmuseum Baarn, 90-5121-475-8
Klazien uit Zalk, Allerhande dingen over de natuur 3
1992 Kampen, uitgeversmaatschappij J.H. Kok, 90-242-7391-9
Gids voor geneeskrachtige planten
Reader’s Digest NV, Amsterdam-Buitenveldert/Brussel 90-6407-029-6
Anny Vanbranteghem
Kruidenkennis, Arinus
Mellie Uyldert, De taal der kruiden
1972, A.J.G. Strengholt BV Naarden 90-6010-139-1
Caroline Foley, Jill Nice en Marcus A. Webb
De nieuwe Kruidenbijbel 2002, Libero, Kerkdriel 90- 5764-251-4
© Natuurlijk Dakini - Alle rechten voorbehouden